Βασιλική του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι της Ιταλίας

 

Η Βασιλική του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι της Ιταλίας (ιταλ. Basilica di San Nicola) είναι μεσαιωνικός χριστιανικός ναός με ευρεία θρησκευτική σημασία για τον χριστιανικό κόσμο, ως τόπος προσκυνήματος τόσο για τους Ρωμαιοκαθολικούς, όσο και για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς της Ευρώπης.

 

Η βασιλική ανεγέρθηκε μεταξύ του 1087 και του 1197, κατά τη διάρκεια της ιταλονορμανδικής κυριαρχίας στην Απουλία, σε έδαφος όπου κυριαρχούσαν ακόμα ο βυζαντινός πολιτισμός και παράδοση, καθώς μέχρι δύο δεκαετίες νωρίτερα ανήκε στο Κατεπανάτο της Ιταλίας, του οποίου έδρα ήταν ακριβώς το Μπάρι (Βάριον). Η θεμελίωση του ναού οφείλεται στην ανάκτηση μέρος του ιερού λειψάνου του Αγίου Νικολάου από το αρχικό ιερό του στα Μύρα της Μικράς Ασίας. Μετά την κατάκτηση των Μύρων από τους Σελτζούκους Τούρκους, το λείψανο αποφασίσθηκε να μεταφερθεί σε ασφαλέστερο μέρος. Σύμφωνα με τον δικαιολογητικό θρύλο, ο Άγιος, περνώντας κάποτε από το Μπάρι σε ταξίδι του προς τη Ρώμη, υποτίθεται ότι είχε επιλέξει το Μπάρι ως τόπο ταφής του. Στην πράξη, υπήρξε λυσσαλέα αντιμαχία για την απόκτηση των λειψάνων ανάμεσα στην ανερχόμενη τότε Βενετία και στο Μπάρι. Αλλά μια μεγάλη ομάδα εμπόρων σιταριού και ναυτικών από το Μπάρι που βρέθηκαν στα Μύρα απέσπασαν από τους Ορθοδόξους μοναχούς με τη συναίνεσή τους τα λείψανα του Αγίου για να τα διαφυλάξουν, κατά άλλη εκδοχή τα έκλεψαν ή ίσως πρόκειται για σκηνοθετημένη κλοπή για την αποφυγή πανικού, λόγω του τουρκικού κινδύνου που ελλόχευε.^[1] Τελικώς, στις 9 ή 20 Μαΐου του 1087 το πλοίο με το λείψανο αγκυροβόλησε στο λιμάνι του Μπάρι. Αμέσως τότε θεμελιώθηκε ένας νέος ναός από τον Νορμανδό Δούκα Ρογήρο για να στεγάσει το λείψανο του Αγίου και ο ίδιος ο Πάπας Ουρβανός Β΄ ήταν παρών στα εγκαίνια της κρύπτης του την 1η Οκτωβρίου 1089. Με την ευκαιρία, ο Αββάς Ηλίας, ηγούμενος της γειτονικής Μονής του Αγίου Βενεδίκτου, ορίσθηκε ως ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος του Μπάρι που θα είχε έδρα τον νέο Ναό. Ο επισκοπικός θρόνος του, ένα αριστουργηματικό καλλιτέχνημα (βλ. παρακάτω) βρίσκεται ακόμα στο εσωτερικό του Ναού. Ωστόσο, το κτήριο ολοκληρώθηκε και εγκαινιάσθηκε μόλις το 1197, με παρόντες τον αντιπρόσωπο του Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους επίσκοπο Κορράδο του Χίλντεσαϊμ και πολλούς επισκόπους και ευγενείς. Η μεσαιωνική σερβική Δυναστεία των Νέμανιτς υπήρξαν σημαντικοί ευεργέτες για την ανέγερση του Ναού.^[2]

Εξαιτίας της συμβολής του στην οικοδόμηση του ναού και των πρωτοβουλιών του κατά την άφιξη των λειψάνων, ο Ηλίας ανακηρύχθηκε κτίτορας του ναού και ενταφιάσθηκε στο εσωτερικό του. Εκεί επίσης ενταφιάσθηκε και ο πλοίαρχος του πλοίου που έφερε το σκήνωμα, Αλβέρτος, και 17 από τους 62 ναυτικούς αυτού και των άλλων δύο πλοίων που το συνόδευαν όταν το μετέφερε.^[1]

Τη νύκτα της 5ης προς 6η Μαΐου 1953 ο τάφος του Αγίου Νικολάου στην κρύπτη της Βασιλικής του Μπάρι ανοίχθηκε αναγκαστικά κατά την διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκε επιτροπή από τον Πάπα, με πρόεδρο τον τότε Ρωμαιοκαθολικό Αρχιεπίσκοπο του Μπάρι Ερρίκο Νικόδημο, στην οποία ανατέθηκε η κανονική αναγνώριση των λειψάνων του τάφου. Ο αναγνωριστικός έλεγχος και η καταμέτρηση των οστών ανατέθηκε στον Καθηγητή της Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι Λουΐτζι Μαρτίνο. Τρίτη ιστορικά ανακομιδή έγινε τη νύκτα της 7ης προς 8ης Μαΐου 1957, με σκοπό νέα αναγνώριση, καταμέτρηση, ανατομική και ανθρωπολογική μελέτη, πριν την οριστική κατάθεση στη λάρνακα, μετά το πέρας των αναστηλωτικών εργασιών.^[3]

Κατά τη δεκαετία του 1960 προστέθηκε στον ρωμαιοκαθολικό ναό και ένα ορθόδοξο παρεκκλήσιο.